Ik heb onlangs een reeks artikelen geschreven over het nut van een waterkelder of cisterne bij je tweede huis in het buitenland. Het idee achter de waterkelder is dat je hier in de wintermaanden regenwater in kunt opvangen. Waterkelders vind je vooral in kustgebieden waar het grondwater te zout is en daardoor niet bruikbaar. In het binnenland kun je overwegen om grondwater te gebruiken, maar dit brengt ook nadelen met zich mee, zoals uitputting van de watervoorraad of kwaliteitsproblemen.
In dit artikel bespreken we specifiek de situatie in Portugal, waar grondwater in sommige regio’s een waardevolle bron is, maar waar klimaatverandering en intensief watergebruik steeds meer druk op de reserves zetten. Een eigen waterput kan een oplossing zijn, maar is niet in alle regio’s even eenvoudig of duurzaam.
De afnemende grondwatervoorraad in Portugal
Portugal heeft de afgelopen jaren te maken gehad met langdurige droogte, vooral in de zuidelijke regio’s. De grondwatervoorziening staat onder druk door de groeiende vraag naar water vanuit de landbouw, industrie en toerisme. De situatie verschilt sterk per regio:
- Algarve
Deze populaire regio in het zuiden van Portugal heeft regelmatig last van watertekorten, vooral in de zomermaanden. Veel rivieren en waterreservoirs raken steeds sneller leeg, waardoor de overheid watergebruik soms moet beperken. Door de verzilting van het grondwater in kustgebieden is een waterput niet altijd een betrouwbare optie. - Alentejo
Dit gebied staat bekend om zijn uitgestrekte landbouwgronden en wijngaarden. De watervraag is hier hoog, en overexploitatie van grondwater heeft in sommige regio’s al geleid tot dalende grondwaterstanden. In droge zomers kunnen waterputten minder opleveren dan verwacht. - Midden-Portugal (Coimbra, Santarém, Castelo Branco)
In deze regio’s is de beschikbaarheid van grondwater beter dan in het zuiden. Hier kan een waterput vaak een stabiele bron zijn, mits goed aangelegd en onderhouden. - Noord-Portugal (Porto, Braga, Minho-regio)
Deze regio krijgt meer neerslag dan de rest van het land, waardoor de grondwatervoorraad minder onder druk staat. Toch kan ook hier de kwaliteit van het water variëren, afhankelijk van de nabijheid van landbouwgronden en industriegebieden. - Madeira en de Azoren
Net als in andere eilandgebieden is grondwater op Madeira en de Azoren beperkt en soms onbetrouwbaar. Hier wordt regenwateropvang vaak gezien als een beter alternatief.
Vergunningen en regelgeving voor waterputten in Portugal
In Portugal gelden specifieke regels voor het boren van een waterput, afhankelijk van de locatie en het gebruik:
- Vergunningen
- Voor kleine waterputten (furo de captação) die minder dan 5.000 liter per dag leveren, is in veel gevallen alleen een melding bij de gemeente (Câmara Municipal) nodig.
- Voor grotere waterputten is een vergunning vereist van de Portugese milieudienst (Agência Portuguesa do Ambiente – APA).
- In natuurgebieden of kustzones kunnen er beperkingen gelden op het gebruik van grondwater.
- Registratieplicht
- Alle waterputten moeten worden geregistreerd bij het nationale wateragentschap. Dit geldt ook voor oudere putten die al in gebruik zijn.
- In sommige gebieden gelden speciale regels om te voorkomen dat te veel water wordt onttrokken.
Waterkwaliteit in Portugese regio’s
Niet al het grondwater in Portugal is geschikt voor direct gebruik. Afhankelijk van de regio kunnen er verschillende problemen optreden:
- Kustgebieden (Algarve, Setúbal, Aveiro): Hier kan verzilting een probleem zijn door overmatige grondwateronttrekking. Dit maakt het water ongeschikt voor consumptie en soms zelfs voor irrigatie.
- Landbouwgebieden (Alentejo, Ribatejo, Douro-vallei): Het grondwater kan vervuild zijn met nitraten, pesticiden en andere landbouwchemicaliën. Regelmatige testen zijn noodzakelijk.
- Noord-Portugal: Over het algemeen heeft deze regio een goede waterkwaliteit, maar in sommige gebieden kan het water hoge ijzer- of kalkconcentraties bevatten.
Kosten en onderhoud van een waterput in Portugal
De kosten voor het aanleggen van een waterput in Portugal kunnen sterk variëren, afhankelijk van de diepte en de benodigde installatie:
- Kosten van het boren
- Ondiepe waterput (tot 10 meter): €3.000 – €7.000
- Middeldiepe waterput (10-30 meter): €8.000 – €15.000
- Diepe waterput (meer dan 30 meter): €15.000 – €30.000
- Onderhoudskosten
- Wateranalyse: €100 – €400 per jaar, afhankelijk van de testfrequentie.
- Pompsysteem en filters: €500 – €2.000 per jaar, afhankelijk van de grootte en filteringstechnologie.
- Elektriciteitskosten voor de pomp: Afhankelijk van de diepte en het gebruik.
Duurzaamheid en impact op het milieu
Door de aanhoudende droogte en overmatig watergebruik is de aanleg van nieuwe waterputten niet altijd de beste oplossing. De belangrijkste risico’s:
- Verlaging van de grondwaterstand: Vooral in het zuiden leidt overmatige winning tot steeds diepere waterputten, wat de kosten verhoogt en de natuurlijke waterbalans verstoort.
- Verzilting van het grondwater: In kustgebieden komt zout water naar boven zodra de zoetwatervoorraad te veel wordt onttrokken. Dit proces is vaak onomkeerbaar.
- Afname van natuurlijke waterbronnen: In regio’s zoals de Alentejo kunnen overmatig gebruikte waterputten leiden tot het uitdrogen van natuurlijke bronnen en beken.
Sommige Portugese regio’s stimuleren daarom alternatieve wateroplossingen, zoals regenwateropvang en efficiëntere irrigatiesystemen.
Zijn er subsidies beschikbaar voor een waterput in Portugal?
De Portugese overheid verstrekt geen subsidies voor het slaan van nieuwe waterputten, vanwege de risico’s van overexploitatie. Wel zijn er regelingen voor duurzamer watergebruik:
- Subsidies voor regenwateropvang: In sommige regio’s zijn er stimuleringsmaatregelen voor de installatie van regenwaterreservoirs en -filters.
- Steun voor waterbesparende irrigatiesystemen: In landbouwgebieden zijn er subsidies beschikbaar voor efficiëntere irrigatie.
- Belastingvoordelen voor duurzame wateroplossingen: Sommige eco-programma’s bieden fiscale voordelen voor huiseigenaren die investeren in waterbesparende technologieën.
Conclusie
Een eigen waterput bij je tweede huis in Portugal kan een praktische oplossing zijn, maar het is geen gegarandeerde en altijd duurzame keuze. In sommige regio’s raakt het grondwater uitgeput, en in kustgebieden neemt de verzilting toe.
Wie overweegt een waterput te slaan, moet goed onderzoek doen naar de lokale regelgeving en de beschikbaarheid van water in de regio. In veel gevallen kunnen alternatieve en duurzame oplossingen, zoals regenwateropvang en efficiënte irrigatiesystemen, een beter en toekomstbestendiger alternatief zijn.