In de podcast De Nedersaksen hoorde ik onlangs dat men vroeger waterkelders gebruikte om regenwater op te slaan. Deze waterkelders waren vooral nuttig in gebieden waar men geen gebruik kon maken van waterputten, bijvoorbeeld vanwege verzilting van het grondwater. In Nederland zijn we sinds de aanleg van het waterleidingnetwerk niet meer afhankelijk van waterputten, en we staan bekend als een waterrijk land.

Toch rijst de vraag: is een waterkelder in Nederland misschien toch nuttig? Hoewel we voldoende regenwater ontvangen, hebben we ook te maken met uitdagingen zoals verzilting, droogteperiodes, intensieve landbouw en gebieden die water slecht vasthouden. Bovendien zorgt de klimaatverandering voor langere droge periodes en meer extreme weersomstandigheden. Hierdoor kan het in sommige regio’s van Nederland wél zinvol zijn om een waterkelder of cisterne aan te leggen.

Waarom een waterkelder in Nederland nuttig kan zijn

1. Langdurige droogteperiodes
   De zomers in Nederland worden steeds warmer en droger. In sommige jaren heeft Nederland zelfs last gehad van officiële droogteperiodes, waarin waterstanden in rivieren laag waren en er beperkingen op watergebruik golden. Een waterkelder kan helpen om voldoende water beschikbaar te hebben in droge maanden.
2. Grondwaterproblemen
   • Verzilting in kustgebieden: In delen van Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland kan het grondwater zouter worden door de stijgende zeespiegel en toenemende verdamping. Dit maakt regenwateropvang een aantrekkelijk alternatief.
   • Dalende grondwaterstanden: In de Veluwe en in zandgronden van Brabant en Limburg kan het waterpeil sterk schommelen, waardoor een stabiele waterbron nuttig kan zijn.
3. Slechte waterretentie in sommige gebieden
   Sommige regio’s, zoals Flevoland en delen van Drenthe en Friesland, hebben een bodem die water slecht vasthoudt. Dit betekent dat regenwater snel wegzakt of afgevoerd wordt, in plaats van dat het beschikbaar blijft voor gebruik.
4. Duurzaam en kostenbesparend
   • Een waterkelder kan helpen om drinkwater te besparen, vooral als het water wordt gebruikt voor irrigatie, toiletspoeling en huishoudelijke schoonmaak.
   • Voor huishoudens met een grote tuin of een kas kan het gebruik van regenwater een groot verschil maken in de waterrekening.
5. Klimaatadaptatie en minder afhankelijkheid van leidingwater
   Gemeenten en waterschappen moedigen in toenemende mate duurzame wateroplossingen aan, zoals waterberging in regenwatertonnen of infiltratiesystemen. Een waterkelder kan hierin een stap verder gaan en helpen om water efficiënter te benutten.

Welke regio’s in Nederland zijn geschikt voor een waterkelder?

Hoewel Nederland over het algemeen voldoende neerslag ontvangt, zijn er regio’s waar regenwateropslag een nuttige aanvulling kan zijn:

• Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland (kustgebieden) – Hier speelt verzilting een steeds grotere rol en kan regenwateropvang een duurzaam alternatief zijn.
• Brabant en Limburg (zandgronden) – In droge zomers dalen de grondwaterstanden snel, waardoor een eigen waterbuffer voordelig kan zijn.
• Veluwe en Utrechtse Heuvelrug – Dit zijn gebieden met een wisselende grondwaterstand. Tijdens droge periodes kan een waterkelder helpen om een stabiele watervoorziening te behouden.
• Flevoland, Friesland en delen van Drenthe – De bodem houdt water slecht vast, waardoor wateropslag kan helpen om regenwater efficiënter te benutten.

Kun je een waterkelder zelf bouwen of is het beter om dit te laten installeren?

Afhankelijk van de situatie zijn er verschillende opties:

1. Doe-het-zelf waterkelder
   • Een bovengrondse of ingegraven kunststof tank kan relatief eenvoudig zelf geplaatst worden.
   • Geschikt voor tuinirrigatie en basisvoorzieningen, maar minder geschikt voor huishoudelijk gebruik zonder filtratie.
2. Professionele installatie
   • Een ondergrondse betonnen cisterne biedt een duurzamere oplossing en kan het hele jaar door worden gebruikt.
   • Compleet met filtratiesysteem en pomp kan het systeem ook worden aangesloten op huishoudelijke toepassingen zoals toiletspoeling en wasmachines.

Voor grotere projecten of bij ongunstige grondomstandigheden is een professionele installatie aan te raden.

Hoe groot moet de waterkelder zijn?

De benodigde opslagcapaciteit hangt af van het verbruik en het aantal bewoners:

• Voor een klein huishouden (2-4 personen) – 5.000-10.000 liter
• Voor een middelgroot huishouden (4-6 personen) – 15.000-30.000 liter
• Voor een off-grid woning of boerderij – 30.000 liter of meer

Wat zijn de kosten voor de aanleg van een waterkelder?

De kosten variëren afhankelijk van het type opslag en installatie:

• Kleine regentonnen (boven de grond) – €100 – €500
• Middelgrote kunststof tanks (5.000-10.000 liter, bovengronds) – €1.000 – €3.000
• Ondergrondse betonnen cisterne (10.000+ liter) – €5.000 – €15.000
• Volledig systeem met filtratie en pomp – €10.000 – €30.000

Zijn er subsidies in Nederland?

Verschillende Nederlandse gemeenten en waterschappen bieden subsidies en financiële regelingen voor wateropslag. Enkele mogelijke steunmaatregelen:

• Subsidies voor regenwateropvang – Sommige gemeenten stimuleren regenwateropslag via subsidies voor regentonnen of waterkelders.
• Gemeentelijke stimuleringsregelingen – In steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worden maatregelen voor waterberging soms financieel ondersteund.
• Belastingvoordelen – Voor duurzame oplossingen in en om het huis kunnen er aftrekposten zijn via de belastingdienst.

Bij de gemeente of het waterschap kan men informeren naar actuele regelingen.

Welke voorschriften gelden in Nederland?

• Vergunningen – Voor grotere ondergrondse opslagsystemen kan een vergunning nodig zijn.
• Milieuregels – In natuurgebieden kunnen beperkingen gelden voor grondwerkzaamheden.
• Aansluiting op drinkwaternet – Regenwater mag niet direct worden aangesloten op het reguliere waterleidingnet.

Moet je het water filteren?

Ja, voor huishoudelijk gebruik is filtratie essentieel. Een goed systeem bevat:

1. Grof filter – Om bladeren en vuil te verwijderen.
2. Fijn filter – Voor zand en kleine deeltjes.
3. UV-filter of actieve koolfilter – Voor bacteriën en organische stoffen.

Voor drinkwatergebruik zijn extra filters en mogelijk een omgekeerde osmose-installatie nodig.

Conclusie

Hoewel Nederland een waterrijk land is, kan een waterkelder in sommige regio’s nuttig zijn, vooral in gebieden met droogtegevoelige zandgronden, verzilting of slechte waterretentie. Regenwateropslag kan bijdragen aan een duurzamer watergebruik en biedt voordelen voor tuinirrigatie en huishoudelijke toepassingen.

Met de toenemende druk op de Nederlandse waterhuishouding en de klimaatverandering is een waterkelder in Nederland misschien niet direct noodzakelijk, maar het kan in bepaalde situaties wel degelijk een slimme en duurzame investering zijn.

Links

Waterkelders werpen nieuw licht op geschiedenis van ons drinkwater

Laat je meenemen in de wereld van de Nedersaksische taal en cultuur met de podcast De Nedersaksen!