Wat is Zweedse cultuur? Die vraag lijkt eenvoudig – Abba, Pippi Langkous, de films van Ingmar Bergman, IKEA. Maar hoe definieer je een nationale identiteit in een tijd waarin diezelfde identiteit voortdurend onder druk staat? In Zweden probeert de regering daar nu een antwoord op te formuleren met een ambitieus én controversieel project: de Kulturkanon.
Twee lijsten, één ambitie
In 2023 kondigde de Zweedse regering de oprichting aan van een officiële culturele canon. Niet één, maar twee lijsten moeten bepalen wat beschouwd mag worden als essentieel voor de Zweedse cultuur.
🧠 De ‘expertscanon’ wordt samengesteld door een commissie van academici, historici, journalisten en andere cultuurautoriteiten. Hun taak: het selecteren van 100 culturele werken of elementen die bepalend zijn geweest voor het nationale culturele erfgoed.
👥 De ‘volkscanon’ wordt gevuld door inzendingen van het Zweedse publiek, die via een speciaal geopende website suggesties kunnen doen. En dat doen ze in groten getale: van het dagelijkse fika-moment met koffie en kaneelbroodjes tot het Zweedse allemansrätten – het recht om vrij in de natuur te bewegen, ook op privéterrein.
Suggesties die tot nu toe binnenkwamen lopen uiteen van het werk van August Strindberg en de epische slag bij Visby in 1361 tot het sportieve heldendom van Björn Borg. Een mix van hoog- en volkscultuur, van geschiedenis en leefgewoontes – en dat is precies de bedoeling.
Culturele eenheid of politieke agenda?
Maar achter deze culturele onderneming schuilt een diepere verdeeldheid. Want hoewel het project officieel wordt aangestuurd door de regering, is het geesteskind van de Zweden Democraten – een partij met nationalistische wortels en een verleden dat teruggaat tot extreemrechtse kringen. Zij steunen de minderheidsregering, maar maken er formeel geen deel van uit.
🎭 De kritiek komt vooral uit culturele hoek. Kunstenaars, curatoren en academici waarschuwen dat de canon het risico loopt een exclusief en verouderd beeld van Zweedse cultuur te presenteren. Ze vrezen dat minderheden, hedendaagse invloeden en alternatieve stemmen worden buitengesloten in een poging om ‘één Zweedse identiteit’ vast te leggen – een identiteit die in werkelijkheid fluïde en meervoudig is.
🎨 “Wat blijft er over van Zweedse hiphop, van Sami-kunst, van de invloeden van migranten?” vraagt een bekende kunstenaar zich af in de krant Dagens Nyheter. “Wat wordt er weggelaten? En wie beslist dat?”
Een Europees fenomeen
Het idee van een nationale culturele canon is niet uniek voor Zweden. Ook Denemarken, Nederland en Duitsland hebben in de afgelopen jaren geprobeerd een lijst samen te stellen van cultureel erfgoed. In sommige landen gebeurde dat met brede steun, in andere landen leidde het tot scherpe debatten over identiteit, integratie en nationale trots.
Zweden is in dat opzicht een spiegel van bredere spanningen in Europa: tussen kosmopolitisch en nationalistisch, tussen erfgoed en vernieuwing, tussen uitsluiten en omarmen.
Wat staat er op het spel?
De canon is méér dan een lijst. Het is een krachtig cultureel instrument. Wat erin staat, wordt gezien als waardevol. Wat erbuiten valt, krijgt minder aandacht – of verdwijnt uit het collectieve geheugen.
⚖️ In de zomer van 2025 wordt het officiële rapport gepresenteerd, met daarin de twee lijsten. Dan zal blijken of de Zweedse overheid inderdaad een breed en inclusief beeld van cultuur weet te schetsen, of dat het toch vooral een nostalgische terugblik wordt op een geïdealiseerd verleden.
Een levende canon?
Sommigen pleiten daarom voor een ‘levende canon’ – een dynamische lijst die evolueert met de tijd, openstaat voor discussie, en nieuwe stemmen verwelkomt. Een canon die niet afsluit, maar uitnodigt.
Want misschien is de ultieme les van deze discussie dat cultuur nooit in steen gebeiteld is. Net als het Zweedse landschap, waar het allemansrätten geldt, moet ook de cultuur vrij toegankelijk zijn voor iedereen – om in te dwalen, te ontdekken, en opnieuw vorm te geven.
💬 Heb je een specifieke vraag over het kopen van een woning in het buitenland? De informatie op deze website is algemeen, maar jouw situatie is uniek. Stuur gerust een e-mail naar info@affidata.nl – ik help je graag verder!